Leren leven met verlies: de fases van rouwverwerking

Waar kom je allemaal voor te staan als een dierbare overlijdt? Sommigen kunnen zich in het begin opgelucht voelen, omdat er een enorme lijdensweg aan voorafging en anderen zijn totaal overvallen door een plotseling overlijden. Dus hierin wordt je eerste reactie mede bepaald door de ‘weg’ die je bent gegaan richting het overlijden. Ook speelt hierbij de relatie een rol. Was het vooral rozengeur en maneschijn of zaten er littekens in de relatie en alles daartussen?

Iedereen ervaart rouw op zijn eigen manier, maar het proces van rouwen kan vaak worden opgedeeld in verschillende fases. In deze blog bespreken we deze fases van rouwen en hoe je hiermee om kunt gaan.

Fase 1: Het regelen van het afscheid

De eerste fase van rouw draait om het praktische aspect. Wanneer een dierbare overlijdt, kom je vaak terecht in een overlevingsmodus. Je moet een uitvaart organiseren, afscheid nemen en praktische en adminitratieve zaken regelen. In deze periode word je vaak geleefd, en dat is helemaal normaal. Dit zorgt ervoor dat je emoties en rouw tijdelijk meer op de achtergrond blijven. Je lichaam beschermt je op die manier tegen de overweldigende impact van het verlies. Hoewel het misschien vreemd voelt, is het goed om deze fase te nemen zoals die is.

Fase 2: Confrontatie met het gemis

In de tweede fase wordt de stilte voelbaar. De drukte van het regelen verdwijnt en het verlies wordt meer een realiteit. De lege plek in je leven word pijnlijk voelbaar: het ontbijt zonder de ander, de lege stoel in de woonkamer. Dit kan een enorm gevoel van onthechting en verdriet geven. Daarom is het belangrijk om goed voor jezelf te blijven zorgen, zowel fysiek als mentaal. Denk hierbij aan voldoende rust nemen, gezond eten, en ruimte maken voor ontspanning.

Stukjes (met iemand) wandelen en ook voldoende rust nemen. Het is belangrijk om activiteiten te ondernemen die herstelgericht werken, zoals sporten of werken, of met een vriend(in) afspreken of naar een museum gaan, etc. En deze af te wisselen met activiteiten die verlies georiënteerd zijn, zoals het bezoeken van het graf, foto’s bekijken, bepaalde muziek luisteren of met iemand praten over je verlies.

Je zou kunnen zeggen dat ‘gezond rouwen’ gaat om het heen en weer bewegen tussen deze twee kanten. Het is een periode waarin je spanningen kan ervaren. Die kan niemand voor je genezen. Wel kunnen mensen in je sociale omgeving of een levensbegeleider je ondersteunen in je draagkracht. In deze fase is fysieke en mentale zelfzorg dus erg belangrijk.

In deze fase van rouw mag je balanceren tussen twee kanten: de verliesgerichte en de herstelgerichte kant. Je kunt dit zien als twee peddels op een boot:

• De verliesgerichte peddel: Dit is wanneer je bewust de pijn van het verlies ervaart, bijvoorbeeld door foto’s te bekijken, herinneringen op te halen of een bezoek te brengen aan het graf.
• De herstelgerichte peddel: Dit is de kant van het oppakken van dagelijkse activiteiten, zoals werken, sporten of afspreken met vrienden. Je kunt niet voortdurend met de rouw bezig zijn, dus de herstelgerichte peddel geeft je lichaam en geest ook even een korte rouwpauze.

Door deze twee af te wisselen, zorg je ervoor dat je niet vastloopt in je rouw. Het geeft je geest de ruimte om te wennen aan de nieuwe realiteit.

Fase 3: Het herontdekken van jezelf

Na verloop van tijd kom je in de derde fase van rouw, waarin je jezelf opnieuw leert kennen. Je begint te beseffen dat het verlies buiten jouw macht ligt, en dat je verder moet met je leven zonder de ander. Dit kan confronterend zijn, maar het biedt ook kansen.

In deze fase neem je verantwoordelijkheid voor je eigen leven. Je gaat keuzes maken die jouw toekomst vormgeven. Dit proces noem ik “rouwkracht”: het vermogen om door je verlies te groeien als persoon. Hoewel het verlies altijd deel zal blijven uitmaken van je levensverhaal, leer je ermee leven en geef je het een plek.

Dit is ook de fase waarin grote levensvragen naar voren kunnen komen: Hoe blijf je trouw aan jezelf? Kun je opnieuw vertrouwen op het leven? Hoe helpt jouw verlieservaring je om sterker in het leven te staan? Verlies vormt – net zoals de liefde dat doet – een deel van onze nieuwe identiteit. Het zijn uitdagende, maar ook transformerende vragen.

Rouw is persoonlijk

Rouw is net zo uniek als de persoon die je bent. Je levensfase, eerdere verlieservaringen, en de band met de overledene spelen allemaal een rol in hoe je rouwt. Er zijn veel theorieën over rouw, maar uiteindelijk gaat het erom dat je jouw eigen weg vindt.

De hier beschreven fases van rouw bieden een kader om je houvast te geven. Ze laten zien dat het normaal is om tussen emoties en herstel heen en weer te bewegen.

Hieronder een afbeelding uit het IPM-model, dat uitgebreid wordt beschreven in het boek ‘verlieskunst’ van Mai-Britt Guldin & Carlo Leget, die heel dicht bij mijn eigen visie op leven en rouwen ligt. Vooral de verschillende facetten, zoals cognitief, emotioneel, fysiek, spiritueel en sociaal. Omdat we op al die facetten zowel het leven als de rouw kunnen ervaren.